In april 2017 ontstond de urgente behoefte voor een denktank rondom de thema’s diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector. Inmiddels zijn we twee jaar, vele programmaonderdelen en veel praktische stappen verder. Hieronder delen we in de notendop onze ontwikkelingen om daarmee inzicht te geven in het proces, de keuzes en de leermomenten om daarmee gezamenlijk een lijn uit te stippelen voor de toekomst van de inmiddels informele vereniging PACT Utrecht.

Fase 0.0 april 2017 ™ maart 2018

Nadat de urgentie uitgesproken was vonden er maandelijks bijeenkomsten plaats met een steeds groter wordende groep initiatiefnemers. Gezamenlijk werd onderzocht wat de achterliggende motivatie van de betrokkenen was om diverser en inclusiever te werk te willen gaan, onder andere met behulp van een sessie van Patrick van der Hijden.

Functie en taken van PACT

In deze eerste periode werd bepaald dat PACT in deelpunten praktische tools beschikbaar zou maken voor aangesloten partijen en acties zou omzetten richting de sector. Daarnaast kon PACT een rol vervullen in het agenderen van urgenties vanuit partners en faciliteren in de kennisuitwisseling. Zo vond in oktober 2017 het eerste evenement van PACT plaats: Utrechtse Culturele Metropool. Tijdens een dagvullend programma konden alle aanwezigen verschillende lezingen en workshops bijwonen rondom de verschillende thema’s binnen diversiteit en inclusie. Bekijk hier de aftermovie.


Ondertussen werden de eerste schetsen van een gezamenlijk manifest onder leiding van Mavis Carrilho neergelegd, die eerder de Code Culturele Diversiteit schreef en PACT vanaf het begin begeleid heeft in de zoektocht naar mogelijkheden.

Fase 1.0 april 2018 ™ juni 2018 Ontwerp en Community Building

Terwijl Mavis het manifest finetunede aan de hand van de gesprekken met de verschillende instellingen en overleggen zoals Stichting Utrechtse Musea (SUM),Utrechts Festival Overleg (UFO) en Utrechts Muziek Overleg (UMO) etc. werd ondertussen de feedback verzameld van betrokkenen. Na een jaar onderzoeken was het tijd voor actie. Als schop onder de kont wordt Mariangela De Lorenzo betrokken. Samen met de betrokkenen definieerde zij de primaire focus van PACT en de verschillende vormen van betrokkenheid: de rollen Aanjager, Doener en Partner.

Verantwoording

De vraag aan wie verantwoording afgelegd wordt, werd beantwoord in de vorm dat ondertekenaars van het manifest zich committeren aan een morele peer-to-peer verantwoording. Ze ondertekenen voor zich zelf en richting hun achterban, maar mogen elkaar bevragen en aanspreken op de ontwikkelingen.  Mede daarom wordt besloten om het manifest om te dopen tot een gezamenlijk gesloten pact, dat in juni tijdens Mensenrechtcencafé in Tivoli Vredenburg gepresenteerd wordt en door de eerste aanjagers getekend wordt.

Fase 2.0 juli 2018 ™ december 2018 Eerste procesloop

Critical Friends

Vanuit de wens om te blijven leren samen met de doelgroep neemt de rol van de Critical Friend een andere vorm aan: niet langer de buitenstaander die specialist is op het gebied van diversiteit, maar betrokken Utrechter, die door haar of zijn eigen beleving van de culturele sector in de huidige vorm als ervaringsdeskundigen geconsulteerd worden. Vanuit een gedeeld belang, om te veranderen. Critical Friends bevatten inwoners vanuit alle wijken, windrichtingen, leeftijden, interesses en werk- en studieachtergronden.

Structureel en duurzaam samen leren

Met de keuze om gezamenlijk een leeromgeving te blijven vormen, wordt tevens besloten voorlopig geen eenmalige en grootschalige events meer te organiseren, maar de focus te verschuiven naar de regelmatige ontmoeting en laagdrempelige werksessies. De zomer dient om een ontwerp van jaarprogramma in de vorm van PACT Practices te maken, die op hun beurt gekoppeld worden aan 7 afspraken uit het D&I Pact. Tevens begint Timothy Akinbele naast Mariangela als projectleider bij PACT  en wordt het dagelijkse gezicht van PACT waarbij hij onder andere de organisatorische kant van de PACT Practices op zich neemt.

Een van die afspraken (Afspraak 2: organisatieontwikkeling) spreekt over een Critical Friend:

wij lichten samen met een ‘critical friend’ onze organisatie de komende 4 jaar periodiek door op diversiteit & inclusie en werken doelgericht aan de uitvoering van de actiepunten die daaruit voortkomen. De ervaringen en inzichten die hieruit voortvloeien delen we.

Pact Practices

In de aanloop naar de 1e PACT Practice vindt de eerste communicatie naar buiten toe plaats via de website, Facebook, LinkedIn en Instagram. Te gast bij unusual suspect in de culturele sector NEVA in Ondiep presenteren diverse partijen waaronder Mustapha Bah van Art. 1 Midden Nederland diverse tools. Mustapha besluit aan te blijven als Critical Friend. Met de feedback van deze werksessie over afspraak 5 Personeel wordt de leidraad gevormd voor de opzet van de practices. Interactieve en praktische werkvormen, kennisuitwisselingen en het delen van good & bad practices staan hierbij voorop. Voor de 2e Pact Practice bij Creative College van ROCMN in Overvecht (lees de terugblik) wordt de Scan & Do ingezet. Het belang van een (rechts)vorm die een structuur, zonder bureaucratisch tegen te werken, faciliteert voor PACT om operationeel optimaal te functioneren, gezamenlijk de kosten te kunnen dragen en transparant te blijven zijn over zowel proces als financiën.

Fase. 3.0 januari 2019 ™ april 2019 Samen leren van PACT Practices en oprichting informele vereniging

Gezamenlijk de diepte in tijdens voorbereiding Pact Practice

PACT Practice 3 over Unconscious Bias in samenwerking met het College voor Rechten van de Mens en Practice 4 over Programma en Privilege leiden tot een aanvulling op de Aanjagers rol: waar het verschil tussen de Aanjager en de Doener voorheen betrekking had op de kartrekkersfunctie en strategische betrokkenheid blijkt een groot verschil ook in het leertraject te zitten. Zo biedt de organisatie van een PACT Practice Aanjagers de mogelijkheid om met een kleine groep collega aanjagers (collega’s uit de de verschillende disciplines) tijdelijk in een snelkookpan terecht te komen. In de aanloop naar een PACT Practice bepalen drie tot vier Aanjagers gezamenlijk de invulling van het thema. Hierbij passeren persoonlijke ervaringen, behoeftes van hun respectievelijke instellingen, de theorieën en good practices de revue en wordt gezocht naar passende expertise. Organisatoren van Practices komen in korte periode 3 tot 4 keer bijeen om samen met de projectleiders van PACT tot een programma te komen dat aansluit bij de behoefte van PACT.

Financiële/organisatorische kader 

Met de inhoudelijke finetuning is ook een organisatorisch kader in zicht gekomen: de oprichting van de informele vereniging. Tijdens Aanjagers vergaderingen is besloten om PACT financieel grotendeels zelf te willen dragen door middel van een jaarlijkse bijdrage door alle Aanjagers. De hoogte van de bijdrage is vooralsnog bepaald op basis van de omzet van een instelling. Dit zal na een jaar kunnen veranderen. Inkomsten dienen voor de inkoop van expertise en het organisatorisch onderhoud van de basisstructuur van PACT. Het betalen van de bijdrage geeft onder andere toegang tot de PACT Practices, de tools, het netwerk van Critical Friends en de leeromgeving.

Rechtsvorm 

Om te voorkomen dat PACT onder het juk van formele rechtsvorm zouden leiden aan bureaucratie is besloten een informele vereniging op te richten. Deze wordt in dit geval gezamenlijk geleid wordt door de Aanjagers. Het bestuur door het bestuur voor de komende twee jaar bestaande Feike ter Wal (Ekko), Leendert van Veldhuizen (Zimihc) en Sebastiaan van der Lans (Catharijne Convent) vervult slechts een formele functie.

Tot slot hebben zowel de Gemeente Utrecht als het KFhein, beiden ondertekenaars als Partners, toegezegd PACT financieel te willen ondersteunen aangezien zij meer diversiteit en inclusie najagen binnen hun eigen organisatie en binnen de culturele sector van Utrecht.